Metabolizam

Apsorpcija

U životinjskim namirnicama vitamin A se nalazi u obliku retinil estera (90 %) i retinola (10 %). Prvo djeluju želučane proteaze koje odvajaju retinil estere i retinol od proteina u hrani, a crijevne esteraze djeluju na retinil estere odvajajući retinol od masnih kiselina. Slobodan retinol se uključuje u micele te se kao takav apsorbira u tankome crijevu difuzijom. U biljnim namirnicama vitamin A se nalazi u obliku provitamin A karotenoida, a apsorpcija provitamina A se odvija na isti način kao i vitamina A. Proizvodi probavljanja masti (npr. masne kiseline, monogliceridi, kolesterol, fosfolipidi) i sekreti iz žuči (npr. žučne soli i hidrolitički enzimi) su esencijalni za učinkovito otapanje retinola i karotenoida (npr. α– i β-karoten, β-kriptoksantin i likopen) u vodenom mediju crijeva.Karotenoidi u povrću, posebno onom koje ima čvršće stanične stijenke (npr. mrkva), se bolje apsorbiraju kada se razbiju te stijenke kuhanjem ili sjeckanjem. Također, bolje se apsorbiraju kada se konzumiraju s hranom koja sadrži masti. Prehrana koja sadrži jako male količine masti (manje od 5–10 g dnevno) ili bolesti koja ometaju normalnu probavu i apsorpciju rezultirajući steatorejom (npr. bolesti jetre i gušterače i česti gastroenteritis) mogu ometati uspješnu apsorpciju retinola i karotenoida. Obično se apsorbira 70-90 %  vitamina A iz životinjskih izvora, a provitamin A karotenoida (biljni izvor) između 10% i 30%.^[1-11]

Transport

Unutar crijeva, odnosno enterocita, retinol se esterificira u retinol estere koji se uključuju, kao i karotenoidi, u hilomikrone te se u tom obliku prenose do jetre. Način prijenosa neesterificiranih oblika vitamina A, tj.  retinola, retinske kiseline i retinala, do tkiva zahtijeva posebne proteine koji vežu retinoide, eng. retinoid-binding proteins. Također, retinska kiselina cirkulira plazmom vezana i za albumin.^{[1-7,12 ]}

Stanični metabolizam

Dva tipa stanica su uključene u jetreni metabolizam vitamina A, a to su hepatociti  i lipociti. Hepatociti su mjesta za sintezu proteina za vezanje retinola i njihovo oslobađanje, dok lipociti skladište retinil estere u lipidnim kapljicma koje također sadrže triacilglicerole i neke kolesteril estere unutar fosfolipidnog omotača. Proteini za vezanje retinola zapravo  prenose vitamin A, kao retinol, između lipocita i hepatocita, te su glavni prijenosnik retinola do ostalih tkiva. Hidrolizom retinil estera se dobiva retinol, dok razgradnjom provitamina A karotenoida, se dobivaju dvije molekule retinala. Retinal se može povratno reducirati u retinol ili nepovratno oksidirati u retinsku kiselinu, uz pomoć retinol dehidrogenaza i retinal dehidrogenaza. Retinska kiselina se ne može pretvoriti natrag u druge oblike. Retinska kiselina nastaje iz retinola uz pomoć retinol i retinal dehidrogenaza i nekoliko citokroma p450. Retinol, retinil esteri i retinal imaju istu biološku aktivnost, jer se lako pretvaraju jedan u drugoga.^{[1-7,12-16 ]}

Skladištenje

Stanice jetre (hepatociti) skladište vitamin A kao estere  te kad je retinol potreban u drugim tkivima, deesterificira se i otpušta u krv gdje se dalje prenosi do organa gdje je potreban. Ako nije odmah potreban, retinol se reesterificira i skladišti u jetri (50 – 85 %), a manje u  bubrezima, plućima, adipoznom tkivu i nadbubrežnoj žlijezdi. Retinol se većinom skladišti u obliku retinil estera, a retinil palmitat je primarni ester u jetri čovjeka  iako su nađene značajne količine drugih estera, npr. stearat i oleat. Na sastav jetrenih retinil estera može se utjecati sadržajem masnih kiselina u prehrani. Retinska kiselina i njeni derivati se ne skladište, a karotenoidi se skladište u masnom tkivu svuda po tijelu.^[1-7]

Izlučivanje

Glavni produkt retinola i retinske kiseline koji se izlučuje u žuč je retinoil glukuronid. Ostali metaboliti uključuju razne glukuronide epoksi-retinske kiseline, brojne produkte oksidacije pobočnog lanca retinola i retinske kiseline, retinoil taurin te brojni polarni metaboliti kao 4-hidroksiretinol, koji se izlučuju fecesom, ali i urinom. Dakle, postoji katabolizam vitamina A čime se organizam rješava viška ovog vitamina, a općenito, derivati vitamina A s nedirnutim pobočnim lancem se izlučuju fecesom, dok se urinom izlučuju produkti oksidacije pobočnog lanca.^[1-7]