Metabolizam
Apsorpcija
Vitamin B6 apsorbira se u jejunumu i ileumu pasivnom difuzijom. Apsorpcija piridoksal fosfata i piridoksamin fosfata, čestih oblika vitamina B6 u hrani, uključuje njihovu defosforilaciju kataliziranu kiselom fosfatazom ili drugim crijevnim fosfatazama. Produkti te reakcije, piridoksin, piridoksal i piridoksamin, te nefosforilirani vitameri apsorbiraju se difuzijom. Navedeni spojevi se u stanicama crijeva fosforiliraju u svoje fosforilirane derivate, piridoksal kinazom i piridoksin-fosfat oksidazom, čime se ovaj vitamin zadržava. Vitamin B6 se u hrani nalazi i u obliku glukozida koji se, nakon djelovanja glukozidaza, apsorbiraju pasivnom difuzijom. Dio se vitamin B6 glukozida apsorbira difuzijom kao takav, ali se kasnije ne metabolizira u jetri. Otpuštanje piridoksal-fosfata koji je vezan za proteine u hrani ovisi o pH. Istraživanja su pokazala da uzimanje antacida ometa apsorpciju vitamina B6 upravo zato što ti lijekovi povećavaju pH, što onemogućuje normalnu apsorpciju ovog vitamina. Pri većim dozama, fosforilirani oblici se mogu apsorbirati kao takvi, no puno sporije nego nefosforilirani oblici. Također, piridoksamin se sporije apsorbira nego piridoksal ili piridoksin. Međutim, u plazmu se izlučuju većinom nefosforilirani oblici vitamina B6, najčešće u obliku piridoksala.[1-9]
Transport
Piridoksin, piridoksal i piridoksamin se prenose krvlju do jetre gdje se primarno pretvaraju u piridoksal-fosfat. Piridoksal-fosfat je glavni oblik vitamina B6 koji se nalazi u krvi (60 – 90 %), a većina je vezana za albumin. Drugi oblici koji se javljaju su piridoksal, piridoksin, piridoksamin i piridoksamin-fosfat. Piridoksal se također veže za albumin, no vezanje piridoksal-fosfata za albumin je snažnije. Nefosforilirani vitameri se prenose u crvene krvne stanice gdje se pretvaraju u piridoksal-fosfat i vežu za hemoglobin. Piridoksal-fosfat se veže na aminokiselinski ostatak valina u hemoglobinu i to vezanje je dva puta snažnije nego vezanje na albumin. Ulazak u tkiva se provodi difuzijom kojoj slijedi fosforilacija, način metaboličkog zadržavanja vitamina unutar stanica tkiva.[3-9]
Stanični metabolizam
Jetra je glavno mjesto metaboliziranja vitamina B6, gdje nastaje aktivan oblik ovog vitamina, piridoksal-fosfat. Piridoksal kinaza katalizira fosforilaciju piridoksala, piridoksina i piridoksamina, a piridoksin-fosfat i piridoksamin-fosfat se oksidiraju u piridoksal-fosfat piridoksin (piridoksamin) fosfat oksidazom. Sva tkiva imaju piridoksin kinazu, dok se piridoksin fosfat oksidaza većinom nalazi u jetri, bubrezima i mozgu. Piridoksin fosfat oksidaza je flavoprotein, što znači da joj je za aktivnost potreban riboflavin (vitamin B2). Dio se tako nastalog piridoksal-fosfata otpušta u krvotok gdje se on veže za albumin, dok se ostatak brzo defosforilira i nepovratno oksidira u 4-piridoksičnu kiselinu aldehid oksidazom i/ili aldehid dehidrogenazom. Prije nego što se prenese u tkiva difuzijom, piridoksal-fosfat se odvaja od albumina i defosforilira se kiselom fosfatazom. Slobodan intracelularni piridoksal ili izlazi iz stanice ili se oksidira u 4-piridoksičnu kiselinu aldehid dehidrogenazom, koja se nalazi u svim tkivima, i/ili jetrenim i bubrežnim aldehid oksidazama. Piridoksamin-fosfat se također može pretvoriti u piridoksal-fosfat i aminotransferazama (transaminazama). Piridoksal-fosfat ima ulogu koenzima te je kao takav čvrsto i reverzibilno vezan za apoenzim tvoreći Schiffovu bazu (aldimin) koja nastaje kondenzacijom 4-karbonilne skupine i 1-amino skupine aminokiselinskog ostatka lizina.[3-9]
Skladištenje
U jetri se skladišti između 5 % i 10 % vitamina B6, dok mišići predstavljaju glavno mjesto skladištenja ovog vitamina (75 % – 80 %). Većina se vitamina B6 u mišićima nalazi u obliku piridoksal-fosfata vezanog za glikogen fosforilazu. Fosforilacijom vitamina se sprječava njegova difuzija iz stanica, a vezanje na protein sprječava hidrolizu fosfatazama. Značajnije količine ovog vitamina se nalaze i u jetri, mozgu, slezeni, bubrezima te srcu, većinom u obliku piridoksal-fosfata ili piridoksamin-fosfata. Potrebno je napomenuti da su količine vitamina B6 u mozgu homeostatski regulirane. Naime, vitamin B6 se u mozgu nalazi u obliku piridoksal-fosfata i piridoksamin-fosfata te u stanjima nedostatka ovog vitamina, razine vitamina B6 se održavaju i to bolje nego u jetri ili bubrezima, a aktivnost piridoskal kinaze je nedirnuta u stanjima umjerenog i jakog nedostatka ovog vitamina.[3-9]
Izlučivanje
Produkti metabolizma vitamina B6 se izlučuju urinom, većinom u obliku 4-piridoksične kiseline. 4-piridoksična kiselina nastaje oksidacijom piridoksala uz pomoć NAD-ovisnih aldehid dehidrogenazama, koje se nalaze u svim tkivima, ili FAD-ovisnim aldehid oksidazama, koje se nalaze u jetri i bubrezima. Uzimanjem većih doza vitamina B6 (100 mg) vitameri se izlučuju u nemetaboliziranim oblicima, kao piridoksin, piridoksal, piridoksamin i njihovi fosfati. Međutim, općenito, 40 do 60 % unešenog vitamina B6 se oksidira u 4-piridoksičnu kiselinu i kao takav se i izlučuje, dok se velik dio vitamina B6 reapsorbira u bubrezima. 5-Piridoksična kiselina i njen lakton čine 10 do 20 % urinarnih metabolita vitamina B6, a samo se male količine ovog vitamina izlučuju fecesom.[3-9]
"Literatura"
1. Halsted, C.H. (2003) Absorption of water-soluble vitamins. Curr. Opin. Gastroenterol. 19, 113–117.
2. Said, H.M., Mohammed, Z.M. (2006) Intestinal absorption of water-soluble vitamins: an update. Curr. Opin. Gastroenterol.22, 140–146.
3. Berdanier, C.D. (1998) Advanced Nutrition: Micronutrients, CRC Press, Boca Raton.
4. Shils, M., Olson, J.A., Shike, M., Ross, A.C. (1999) Modern Nutrition in Health and Disease, Williams & Wilkins, Baltimore.
5. McDowell, L.R. (2000) Vitamins in animal and human nutrition, Iowa State University Press, Iowa.
6. Bender, D.A. (2003) Nutritional biochemistry of the vitamins, Cambridge University Press, Cambridge.
7. Ball, G.F.M. (2004) Vitamins: Their Role in the Human Body, Blackwell Publishing Ltd, Oxford.
8. Ball, G.F.M. (2006) Vitamins in foods: Analysis, Bioavailability and Stability, Taylor & Francis Group, Boca Raton.
9. Grooper, S.S., Smith, J.L., Groff, J.L. (2009) Advanced nutrition and human metabolism, Wadsworth Cengage Learning, Belmont.